Door Rieny van Beek

Bloem en plant als symbool.
In de tijd van Jezus’ wandeling op aarde heeft hij veel beelden en voorwerpen van toen gebruikt om op zichzelf te betrekken. Hierin liggen ook voor ons symbolen verborgen. Een voorbeeld hiervan is het woord van Jezus: “Ik ben de ware wijnstok” (Joh 15 : 1—8), symbolisch weergegeven als WIJNRANK MET DRUIVENTROSSEN. Het betekent: de wijnstok is het symbool voor Jezus en de ranken zijn de gelovigen. Een tweede voorbeeld is: “Ik ben het brood des levens” (Joh. 6 : 35), symbolisch weergegeven als een KORENAAR. Deze twee symbolen samen zijn tevens een symbool voor het avondmaal, dat bestaat uit brood en wijn (lichaam en bloed van Christus).

BLOEMEN verwijzen naar de vergankelijkheid van het menselijk leven.
DOORNSTRUIKEN en DISTELS zijn het beeld voor het kwaad en ondeugd. Twee, bloemen die vaak voorkomen in de christelijke symbooltaal zijn de lelie en de roos.
De LELIE is het symbool van de barmhartigheid en het symbool voor de maagdelijkheid. De lelie komt vaak voor in afbeeldingen van de Annunciatie, de aankondiging van de geboorte van Christus aan Maria door de engel Gabriel, als verwijzing naar de maagdelijke geboorte.
De betekenis van DE ROOS overlapt die van de lelie ten dele. Ook de roos is een symbool voor de maagdelijkheid. Een Witte roos is symbool voor kuisheid en een rode roos is een verwijzing naar -de martelaren, die hun leven hebben gegeven omwille van hun geloof. Symbool voor Maria is roos zonder doornen.

Het Kruisteken
In het Christendom neemt het kruis een centrale plaats in. Het wijst allereerst naar het lijden en sterven van Christus, maar tevens naar zijn opstanding op de derde dag. Zo zijn dood en leven in het kruis verenigd. In de christelijke verkondiging is het kruis het symbool van de verlossing en de overwinning op de dood en teken van zegening en genade.

Voor de eerste christenen was het gevaarlijk om het kruisteken te gebruiken, daarom zochten zij liever naar bestaande symbolen en gaven die een christelijke betekenis. In het ANKER zien zij een verborgen kruisvorm, waaraan men later de naam ankerkruis geeft. Het anker is het symbool voor de hoop, deze werd door de eerste christenen betrokken op de zinvolle kruisdood van Jezus. Het ankerkruis verwijst naar de hoop op een beter leven in een andere wereld, waarvoor het sterven van Christus nodig was.

ankhteken

Een tweede kruisvorm waaraan men een christelijke betekenis gaf is het ANKH-teken. Dit is een teken uit het egyptische hieroglyfenschrift en betekent leven. Het krijgt later de naam hengselkruis. In 313 werd het christendom staatsgodsdienst door toedoen van de romeinse keizer Constantijn en doet het KRUIS zoals wij het kennen zijn intrede. Uiteindelijk zien we twee kruisvormen ontstaan:

het LATIJNSE KRUIS voor het westerse christendom en het griekse kruis voor het oosterse christendom. Als laatste kruisvorm: een GRIEKS KRUIS IN EEN CIRKEL.

De plaats van ontstaan is onzeker. De cirkel, zonder begin en eind, is symbool voor de eeuwigheid, maar ook verwijzing naar de wereld of kosmos. Wanneer dit gecombineerd wordt met het kruis, geeft het een symbool met verschillende betekenissen.

Nauw verbonden met het kruisteken is het christusmonogram. Dit bestaat uit de eerste twee griekse letters van het woord Christus. Christus is het griekse woord voor gezalfde en de hebreeuwse vertaling van het woord messias. In griekse letters schrijf je het zo:
De combinatie van de eerste twee letters wijst naar de persoon van Christus. Wanneer er ook nog een horizontale balk toegevoegd wordt, wijst het tevens naar de dood en opstanding van Christus. Ook dit christogram dateert uit de tijd van christenvervolgingen. Tegenwoordig wordt dit teken nog vaak gebruikt, soms met de letters “alpha” en “omega” erbij, de eerste en laatste letter van het griekse alfabet. De betekenis hiervan is te vinden in openbaringen 1 : 8, waar staat: “Ik ben de alpha en de omega, zegt de Here God, die is en die was en die komt, de Almachtige”.
Deze letters verwijzen zo naar de almacht van God.

Literatuur:
Christelijke symbooltaal van Klaas Dijkstra.
Symbols, Signs and Signets van Erngt Lehner.
Bijbels woordenboek van Frithiof Dahlby, vertaald door J.M. Vreugdenhil.

Dit artikel verscheen eerder in Knip-Pers 1986-1