Door Rieny van Beek

Palmpasen, de zondag voor Pasen, was vanouds een vreugdedag ter herinnering aan de intocht van Jezus in Jeruzalem. De palm speelde op die dag een grote rol, het was een herinnering aan de palmtakken, symbool voor de overwinnaar en de komende koning, waarmee men Jezus begroette.
Iedereen haalde vroeger zijn palm in huis. Geen echte palmtak, maar een willekeurige groene tak, die men eerst in de kerk moest laten wijden. Ook werd in vroeger tijden op Palmzondag een processie gehouden, waarbij men met zogenaamde palmtakken liep. Kinderen bootsten dit na en kregen van de ouderen wat lekkers om aan de palmtakken te hangen. Zo ontstond het ons vertrouwde palmpaastakje. De palmtakken werden op verschillende manieren versierd en iedere streek kende haar eigen palmpaasvorm en broodfiguren. De palmpaas kon zijn een versierde stok, dennentak, sparrentak, kruisstok, gaffel of bezem. De versiering bestond uit groen van buxustakjes, papieren vlaggetjes, sinasappel of appel, een slinger pinda’s, suikereitjes of papierkettingen. Bovenop de palmpaas prijkte een deegfiguur; in de ene streek was dat een haantje, ergens anders een zwaan, rad of krakeling.

Corry van Schaik

Met deze mooi versierde palmpaasstokken hielden de kinderen optochten. In sommige streken van ons land wordt dat nog steeds gedaan. Verschillende liedjes werden erbij gezongen, zoals:

Haantje op een stokje
bedelt om een brokje
bedelt om een stukje brood
morgen is ons haantje dood.

Of het liedje over het ei:

Palm, palmpasen
hei koerei, hei koerei
nog een zondag,
dan hebben we een ei
een ei is geen ei
twee ei is een half ei
drie ei is een paasei.

Hill Bottema

Het ei

Het ei is een van de oudste zinnebeelden. Het is het symbool van de geboorte, de oorsprong van de wereld, de vruchtbaarheid van het leven. Voor volkeren, die het lentefeest vierden was het ei symbool voor nieuw leven. Men begroef eieren op de akkers om een goede oogst te krijgen. Een bruidje verborg een ei in haar sluier tijdens de huwelijksinzegening en hoopte dat haar huwelijk met kinderen gezegend zou worden. Jonge meisjes in de Eifel gaven in de lente hun geliefde een bepaald aantal eieren om de mate van genegenheid aan te geven.

In Zweden gaven verliefden elkaar uitgeblazen, met bloemen beschilderde eieren, waarin lange papierstroken zaten met wensen en gedichtjes.
Kroatische vrouwen wensten een pasgeboren kindje toe: “dat het blank mag worden als een ei” en legden een ei hij het kind in de wieg. In China geeft men rode eieren als er een jongen geboren is. In Japan krijgen meisjes eipopjes op “meisjesdag”, opdat zij later een goed huwelijk zullen sluiten.

De oudste geverfde eieren zijn rood en werden in graven gevonden. De Germanen gaven hun doden een ei mee in het graf als een kiem van hoop op nieuw leven. Ook andere volkeren legden eieren in het graf als voedsel voor de dode op reis naar het dodenrijk. Effen rode eieren zijn over de hele wereld het teken van vreugde, geluk en liefde. Tot ver na de middeleeuwen was rood de dominerende kleur voor het paasei. In Griekenland wordt Witte Donderdag “Rode Donderdag” genoemd, omdat op deze dag de eieren voor pasen gekleurd worden. In Perzië heet het Nieuwjaarsfeest, dat in de lente gevierd wordt, het feest van het rode ei.

In ons land was het de gewoonte dat kinderen in de week voor Pasen rondgingen bij de boeren om eieren te verzamelen voor het Paasfeest. Eieren verzamelen en eieren rapen wordt nog steeds gedaan, maar nu denken de kinderen dat de paashaas de eieren verstopt heeft.

Hoe eieren versierd kunnen worden is te vinden in onderstaande boekjes; allerlei technieken worden hierin beschreven met veel voorbeelden.

Meta Bardet

Folklore der Lage Landen. redactie Dr.Tj.W.R. de Haan.
“Van nieuwjaar tot ouwejaar” -Hill Bottema.
“Kinderfolklore” -.W.E. Veurman.
Shell Journaal van Nederlands Folklore – Dr.J.M.Fuchs en W.J.Simons.
Eieren versieren van Marianne Henriet.
Eieren verven en versieren van Eva Sehnellenbach.
Osterschmuck. Hans Fasold (Brunnen-Reihe 38).

Dit artikel is eerder gepubliceerd  in Knip-Pers 1987-1