Door Rieny van Beek

Het schip komt in de christelijke symboliek in verschillende betekenissen voor. Het oudste symbool van de kerk is de ark van Noach, die in de tijd van de zondvloed over de wereldzee voer. Het is het symbool van de zorg van God voor de zijnen. Noach stuurt een duif uit de ark om te zien of de aarde droog is. Zij keert terug met een olijftak in de bek: dit is het symbool van de vrede tussen God en de mensen. Als Noach uit de ark gaat ziet hij de regenboog. Deze staat voor het verbond dat God met Noach maakte, het is een verbindingsbrug tussen God en mens, het is een teken van hoop.

In de tijd van de eerste christelijke gemeenten werd het schip gezien als het beeld van de gemeente van Christus, die met Christus kruis als mast de zeven zeeën der aarde omzeilt. De christelijke kerk is in de geschiedenis als een schip, dat vaart over een woelige zee, de kruisvlag staat in top en Jezus brengt ons naar de veilige haven. Het is zijn Heilige Geest die het zeil doet bollen en het schip voortstuwt. Het scheepje van Petrus is het schip der kerk, dat de gelovigen veilig over de wereldzee voert, de apostelen aan boord worden door Jezus mensenvissers genoemd. In onze tijd is het scheepje met de kruismast het merkteken van de Wereldraad van Kerken en het symbool van de oecumenische beweging.

Het schip is ook een symbool van ons leven. Bij de geboorte begint het levensscheepje te varen over de soms onstuimige levenszee tot aan het einde van ons leven.
Voor de Grieken en Romeinen was de vaart met het levensscheepje een vertrouwd beeld. In de Griekse mythologie zet de veerman Charon de zielen van de overledenen in zijn veerboot over de Styx, de grensrivier van de onderwereld.
Op grafplaatsen uit de vroegchristelijke tijd komen het schip en de vuurtoren voor als symbolen van de vaart van de ziel naar de veilige haven. In de middeleeuwen is het schip het symbool van de hoop. In die tijd verschijnen er in veel vissersdorpen scheepjes in de kerken. Zij roepen de gelovigen op tot gebed voor de vissers, die op zee zijn en voor allen, die familieleden op zee hebben verloren.
Het schip kan ook de betekenis hebben van een huwelijksbootje, het is dan goed te gebruiken bij een gelegenheidsknipsel voor een trouwerij of huwelijksjubileum. In het volksgeloof ziet men het huwelijksbootje als het zegenbrengende schip, dat de vervulling brengt van een grote verwachting.

Symbolen op de schipperstruien

Verwant aan het schip zijn de schipperstruien, die door de Nederlandse vissers gedragen werden. Patronen werden niet opgeschreven, maar van moeder op dochter doorgegeven. Omdat de dorpen onderling niet veel contact hadden, waren de gebruikte steken en patronen plaatsgebonden. Zo kon men aan de trui zien uit welke haven de visser afkomstig was. Het leven van de visser was niet altijd gemakkelijk, afhankelijk van weer, wind en de visvangst.

De vissersbevolking hechtte zeer aan de symboliek. Vandaar dat veel motieven met een symbolische betekenis werden verwerkt. Enkele motieven en hun betekenissen zijn:
Kabels: Een vissersboot kan niet varen zonder kabels of lijnen.
Vlaggetjes: Met behulp van vlaggetjes hielden de vissers contact met elkaar op zee.
Zig-zag: Voorstellend de slang, het symbool van het kwaad.
Ribbels: Dat zijn de ribbels op het strand, die de wind en het terugtrekkende tij achterlaten.
Levensboom: Symbool voor het voortbestaan van de mens, de stam is de vader en de takken zijn de zonen, die al vanaf hun zevende jaar meegingen naar zee.

Toelichting bij onderstaand knipsel:

Linksboven: Het schip der kerk, met het kruis van het geloof als mast, het anker van de hoop aan de boeg, de vredesduif op het achtersteven en de Ichtus-vis (Christus) in haar nabijheid.

Rechtsboven: De ark van Noach, met de vredesduif en de regenboog als symbool van de hoop.

Linksonder: Het scheepje van de oecumene met het kruis van Christus als mast. Rechtsonder: Het levensscheepje met het anker van de hoop, en de duif als symbool van de vrede.

De dieren eromheen zijn de duif (vrede), haan (waakzaamheid) en pauw (onsterfelijkheid).

De korenaren betekenen brood en de druiventrossen betekenen wijn. Samen zijn zij brood en wijn, tekenen van eucharistie en avondmaal.

Het kruis, anker en hart zijn de symbolen voor geloof, hoop en liefde.

Afbeeldingen:
1.Huwelijksbootje met rand, 24 x 17 cm.
2. Symbolisch knipsel met vier scheepjes, 25 x 25 cm.

Gelezen:
Henriëtte van der Klift-Tellegen: Nederlandse visserstruien.
Manfred Lurker: Woordenboek van Bijbelse beelden en symbolen.
Albarta Meulenbelt-Nieuwburg: Merklappen en hun symboliek.
S.S.Smeding: 24 Christelijke Symbolen.

Dit artikel verscheen eerder in Knip-Pers 1989-3